.-C-Ç-
Bilgi sahibi olmak istediginiz
bitkiyi asagidaki menüden seciniz.
|
| Centiyane: (LCentiyana /
Yilanotu / Esekturpu / Gentina lutea / Gentina radix) Dogu Karadeniz Bölgesi ve uludag'da
yetisen, 1 metre kadar yüksekliginde, genis yaprakli, kalin köklü bir
bitkidir. Kökü acidir. Içi sari, disi esmerdir. Kökü sifalidir. Sari ve mavi
türü vardir. Türkiye’de yetistigi yerler: Dogu Karadeni Bölgesi ve Uludag. Kullanildigi yerler: Istah artirir, hazmi kolaylastirir. Atesi düsürür. Vücuda kuvvet verir. Mide zafiyeti ve eksimelerini giderir. Kansizliktada faydalidir. |
| Cigerotu: (Pulmonaria
officinalis) Hodangiller
familyasindan, 10-15 cm boyunda, uzun ömürlü otsu bur bitkidir. Çiçekleri
önce kirmizimtiraktir. Sonra mor v emavimsi bir renk alir. Gövdesi dik ve
tüylüdür. Tanen, müsilaj, sekerler, reçine ve sabit yag içerir. Tedavi için
yapraklari kullanilir. Kullanildigi yerler: Gögsü yumsatir. Öksürügü keser. Akciger hastaliklarinda faydalidir. Idrar söktürür. |
| Civanperçemi: (Binbiryaprak otu /
Kandilçiçegi / Schafgarbe / Milliefeuille / Herbeaux charpentiers /
Yarrow) Haziran-eylül
aylarinda, beyaz veya pembemsi renkli çiçekler açan, yol kenarlarinda,
tarlalarda ve kurak topraklarda yetisen 20-100 cm yüksekliginde, kokulu, çok senelik
ve otsu bir bitki. Binbiryaprak otu veya kandilçiçegi olarak da anilmaktadir.
Gövdeleri dik, dalsiz ve yumusak tüylüdür. Yapraklari sapsiz ve koyu yesil
renklidir. Çiçekleri, küçük tepecik (kapitulum) halinde bir araya toplanmis
olup, yalanci bir semsiye durumunu meydana getirirler. Bu kapitilumun dis
tarafinda 5-6 tane dil seklinde beyaz renkli disi çiçekleri, orta kisminda
ise tüp seklinde, kirli-beyaz renkli erdisi çiçekleri vardir. Meyveleri gri
renkli ve tüysüzdür. Türkiye’de yetistigi yerler: Kuzey ve Dogu Anadolu. Kullanildigi yerler: Bitkinin kullanilan kismi, yaprakli ve çiçekli dallaridir. Dallar ve çiçekler henüz tamamen açilmadan toplanir ve gölgede kurutulur. Bitkinin bu kisimlari uçucu yag, sabit yag ve aci glikozit maddelerini ihtiva ederler. Kuvvet verici, uyarici, idrar ve gaz söktürücüdür. Içerisindeki Sincolden dolayi antiseptik, balgam söktürücü ve midevidir. Yara iyi edici bir özelligi vardir. Basurda sulu hulasasi fitil halinde verilir. Memleketimizde 20 kadar binbiryaprak otu türü tespit edilmistir. Bunlarin ekserisi halk arasinda yukaridaki tür gibi kullanilmaktadir. |
| Çakalerigi:(Pflaume / Prune /
Plum) Gülgillerden,
Nisan-mayis aylari arasinda, beyaz renkli çiçekler açan, 1-3 m yüksekliginde,
dikenli bir agaçtir. Ormanlarda, çit kenarlarinda ve kirlarda rastlanir.
Gövdeleri silindirik, kabugu koyu gri renkli ve çok sik dallidir. Küçük
dallarin ucu dikenlidir. Çiçekleri beyaz renklidir. Meyveleri sonbahar veya
kisa dogru olgunlasan mâvimsi siyah renkli, küremsi sekilli ve eksi
lezzetlidir. Türkiye’de yetistigi yerler: Marmara, Ege ve Karadeniz bölgesi. Kullanildigi yerler: Bitkinin kullanilan kismi, çiçekleri ve kurutulmus meyveleridir. Çiçekler kuru bir havada toplanir ve derhal kurutulur. Çiçekleri hafif müleyyin ve kan temizleyicidir. Meyvelerinde sekerler ve organik asitler vardir. Ishali keser. Mide ve barsaklarin düzenli çalismasini saglar. Terletir ve vücudda biriken zararli maddelerin atilmasini saglar. Bogaz ve bademcik iltihabini giderir. Anne sütünü artirir. |
| Çamfistigi: (Pinus pinea) Çam kozalaklarinin içinden çikartilir. Kuvvetli bir
besindir. Günde 2
çorba kasigindan fazla yenmemelidir. Kullanildigi yerler: Bronsit verem ve akciger hastaliklarinin çabuk isilesmesine yardimci olur. Afrodizyak (Cinsel istekleri artirici) özelligi vardir. |
| Çemen: (Wärmflasche /
Fenugrec / Fenugreek / Buy otu) Nisan-haziran
aylarinda, sarimsi-beyaz renkli çiçekler açan 20-40 cm yüksekliginde, bir
senelik, otsu bir bitki. Buy otu, hulbe otu olarak da bilinmektedir.
Gövdeleri dik, silindir biçiminde, içi bos ve oldukça dallidir. yapraklari
sapli ve 3 yaprakçiklidir. Çiçekler teker teker veya 2 tânesi bir arada olmak
üzere bir yapragin koltugundan çikar. Meyveleri düz veya az çok kivrilmis
olup, fasulye meyvesine benzer. Içinde esmer-sari veya kirmizimsi 6-20 tohum
tasir. Türkiye’de yetistigi yerler: Trakya, Marmara, Orta, Güney ve Güneydogu Anadolu. Kullanildigi yerler: Kullanilan kisimlari tohumlaridir. Olgun meyveler toplanir, güneste kurutulduktan sonra, sopa ile dövülerek tohumlar meyvelerden disari çikarilir. Tohumlarinda müsilaj, uçucu yag ve sâbit yag, alkaloit, kolin, rutin gibi maddeler vardir. Eski devirlerde Asya memleketlerinde sehvet arttirici ve harplerde cesâret verici olarak çok kullanilirdi. Bugün tasidigi müsilajdan dolayi, yumusatici ve balgam söktürücü olarak kullanilmaktadir. Kuvvet verici ve istah açici olarak, rasitizm, diabet, tüberküloz ve kansizliklarda da kullanilmaktadir. Unu, pastirmanin üzerini örten ve "çemen" ismi verilen karisimi (Bu karisim sarimsak, kirmizi biber ve çemen tohumu unundan ibârettir.) hazirlamak için kullanilir. |
| Çifitotu: (Kokar sedef otu /
Sezab / Rue)
Sedefotugillerden, çayirlarda ve hendek kenarlarinda yetisen, zehirli bir
bitkidir. Yapraklari genis, çiçekleri küçük ve sari renklidir. Çiçekleri
dallarin disina tasmis demetler halindedir. Keskin bir kokusu vardir. Kullanirken kesinlikle tavsiye
edilen doz asilmamalidir. Kullanildigi yerler: Kalp çarpintilarini giderir. Mide agrilarini dindirir. Zeytinyagi ile kavrulduktan sonra çibanin üzerine konulursa, çibani olgunlastirir. |
| Çigdem: (Krokus / Colchique
/ Crocus / Lahlah / Mahmurçiçegi / Colchicum) Toprak altinda, üzeri ince veya zarimsi birkaç pul ile
örtülü, bir yumru tasiyan çok senelik bir bitki. Yapraklari çimen yapragina
benzer. Çiçekler genellikle 1-3 tâne veya türüne göre daha fazla olup, mor,
beyaz-pembe sarimtrak renklerdedir. Çiçek taç yapraklari tüpsü olup, uç
kisminda huni seklinde genislemis ve 6 parçalidir. Meyveleri çok tohumludur.
Avrupa ve Akdeniz bölgesine yayilmis, 40 civârinda türü vardir. Bunun da 20
kadari Türkiye’de bulunur. Genel olarak zehirli alkaloitler tasiyan
bitkilerdir. Çigdem türlerinin bir kismi ilkbaharda, diger bir kismi ise
sonbaharda çiçek açmaktadir. Çok güzel olan çiçeklerinden dolayi da bir süs
bitkisidirler. Daha çok kullanilani ve tibbî olarak bilineni sonbahar veya güz
çigdemi (Colchicum autumnale)dir. Bu da agustos-ekim aylari arasinda çiçek
açan yumrulu bir bitkidir. Yapraklari ilkbaharda meydana gelir. Çiçekleri ise
sonbaharda olup, pembemsi-mor veya beyazdir. Türkiye’de yetistigi yerler: Farkli türlerde Türkiye’nin hemen hemen her tarafinda. Kullanildigi yerler: Bitkinin kullanilan kismi tohumlari ve yumrusudur. Tohumlarinda sâbit yag, sakkaroz ve kolsisin isimli bir alkaloit bulunur. Yumrularinda da kolsisin, inulin, yag, nisasta, sakkaroz bulunmaktadir. Idrar söktürür, Kabizligi giderir. Kesinlikle tavsiye edilen miktardan fazla kullanilmamalidir. Çigdem tohumu ve yumrusundan hazirlanan preparatlar uzun zamandan beri damla hastaligina karsi kullanilmaktadir. Kolsisin bir ara kansere karsi kullanilmissa da, hayvansal hücreler için çok zehirli oldugundan hâlen terk edilmistir. Kolsisinin hücre bölünmesini durdurmasi etkisinden faydalanilarak, poliploit mutasyonlar elde etmek için zirâatte kullanilmaktadir. Poliploit organizmalar genellikle normalden daha fazla olan büyüklükleri ile göze çarparlar. Bu metod sâyesinde ekonomik deger tasiyan bu bitkilerin yaprak veya meyve ürünlerini arttirmak mümkün olmaktadir. |
| Çilek: (Kocayemis /
Fragaria / Strawberry / Fraisier / Erdbeere / Fraise) Gülgillerden, saplari sürünge,
çiçekleri beyaz bir bitkidir. Yemisi (Çilek) ilk zamanlar pembe olup,
gelistikçe koyu bir renk ve güzel kokulu bir hal alir. Türkiye’de yetistigi bölgeler: Ege, Marmara, Karadeniz bölgesi. Kullanildigi yerler: Vücudu kuvvetlendirir. Hasta olmayi önler. Idrar söktürür. Böbrek ve mesane hastaliklariin iyilesmesine yardimci olur. Mide ve barsak tembelligini giderir. Sinirleri kuvvetlendirir. Hasta olmayi önler. Barsak kurtlarini döker. Atesi düsürür. Cilde tazelik ve güzellik verir. Distaslarini eritir. Midesi zayif olanlar suyunu içmelidir. Bazi kimselerde allerji yapabilir. |
| Çitlembik:(Maranta nisastasi /
Arrow-root) Sicak
iklimlerde yetisen "Maranta" adli kamistan veya ona benzer baska
bitkilerin köklerinden çikarilan beyaz bir tozdur. Nisastadan daha incedir.
Kokusu ve tadi yoktur. Kullanildigi yerler: Çocuk mamasi yapiminda kullanilir. Süt çocuklarina ve nekahat dönemindeki hastalara verilir. Hastaliklardan sonra görülen halsizlikleri giderir. |
| Çobançantasi:(Çobankesesi
/ Çobantorbasi / Capsella bursa pastoris)
Turpgillerden bir çesit yaban bitkisidir. Meyveleri torbaya benzer.
Yapraklari rozet seklinde olup, demet görünümündedir.Çiçekleri beyazdir. Yaz
aylarinda toplanip kurutulur. Kullanildigi yerler: Böbrek ve kum taslarinin düsürülmesine yardimci olur. Agrilari giderip, vücuda rahatlik verir. Burun kanamalarini durdurur. |
| Çobanpüskülü:(Stechpalme
/ Houx / Holly / Houx commun / Ilex aquifolium) Çogunlukla çali, bâzan da, 10-15 metreye kadar boyu
uzayabilen bir agaç. Yapraklar kalici, derimsi, oval, kenarlari genis disli
ve dislerin tepesi dikenlidir. Çiçekler iki evcikli olup, kurullar hâlinde
bulunur. Meyvesi yuvarlak ve parlak kirmizidir. Kuzey Afrika, Bati ve Güney
Avrupa ve Bati Asya’dan Çin’e kadar olan bölgelerde yetisir. Türkiye’de yetistigi yerler: Trakya ve Kuzey Anadolu. Kullanildigi yerler: Atesi düsürür, terletir ve vücuda rahatlik verir. Meyvenin iç kabugu ökse yapiminda kullanilir. Odunu çok sert, agir ve koyu renktedir. Çok iyi cilâ tutar. Tornacilikta, kaplamacilikta, çark disi yapiminda kullanilir. Körpe dallari kamçi sapi yapmaya yarar. Süs bitkisi olarak da yetistirilir. |
| Çörekotu: (Çöreotu / Siyah susam / Sevkerak / Nigella / Schwarz-küemmel / Nigelle / Black cumin) Haziran-temmuz aylari arasinda
yesille karisik açik mâvi renkli çiçekler açan, 20-40 cm boyunda bir senelik,
otsu bir bitki. Yol kenarlari ve bilhassa ekin tarlalari içinde bulunur.
Gövde dik ve kisa tüylüdür. Yapraklarin alttakileri sapli, üsttekileri
sapsizdir. Çiçekler uzun sapli ve tek tektir. Taç yapraklari iki loplu ve bal
özü bezleri tasiyan 8 tâne küçük parça hâlindedir. Meyveleri çok tohumlu
olup, tohumlar siyah renkli ve oval sekillidir. Güney Avrupa, Balkan
memleketleri, Kuzey Afrika, Türkiye ve Hindistan’da yetistirilmektedir. Sam çörekotu (Nigella damascena): Yapraklari parçalidir. Çiçekleri tek ve üst yapraklar tarafindan örtülmüs durumdadir. Parlak mâvi çiçeklidir. Kir çörek otu (Nigella arvensis): 10-30 cm yüksekliginde mâvi çiçeklidir. Yapraklari sivri parçalidir. Tohumlari kurt düsürücü olarak da kullanilir. Türkiye’de yetistigi yerler: Trakya ve Anadolu. Kullanildigi yerler: Bitkinin kullanilan kisimlari tohumlaridir. Tohumlari tamâmen olgunlastiktan sonra toplanir ve güneste kurutulur. Çörekotu tohumlarinda uçucu ve sabit yag, tanen, sekerler, glikozit bünyeli bir saponin ve alkaloitler bulunmustur. Tohumlari gaz söktürücü, uyarici ve idrar söktürücü olarak kullanilmaktadir. Güzel kokusu sebebiyle müshil ilâçlarinin içine ilâve edilen iyi bir lezzet ve koku degistiricidir. Çörekotunun Anadolu’da bulunan ve ayni sekilde kullanilan diger türleri sunlardir: |
| Çöven:(Gipskrau / Gypsophile / Gypsophila / Sabunotu / Helvacikökü / Saponaia
officinalis)
Haziran-temmuz aylarinda beyaz çiçekler açan, 50-60 cm yüksekliginde çok
dalli, çok senelik, kazik köklü, otsu bir bitki. Yapraklari sapsiz, soluk
yesil renklidir. Çiçekler küçük pembe ve beyaz renklidir. Tohumlar küçük,
hemen hemen böbrek seklinde esmer renkli ve üzeri pürtüklüdür. Köklerinin
dövülmesinden çöven elde edilir. Memleketimizde 27 kadar türü bulunur. Türkiye’de yetistigi yerler: Orta ve Dogu Anadolu Kullanildigi yerler: Bitkinin kullanilan kisimlari kökleridir. Konya ve Beysehir havâlisinde bu bitkiye disi çöven ismi verilmektedir. Idrar söktürür. Terletir. Vücuda rahatlik verir. Kusturur ve balgam söktürür. Çöven köklerinde saponin, reçine ve seker vardir. Eskiden beri temizleyici olarak, lekeleri çikarmak için kullanilir. Memleketimizde ve Yakin Dogu’da “tahin helvasi” yapiminda da kullanildigi için buna, helvaci çöveni ismi de verilmektedir. Bâzi yörelerimizde ve Kibris’ta, pisirilerek salamura edilen hellim tipi peynirin bozulmamasi için suyuna çöven kökü birakilir. Trakya bölgesinde çöven otundan “köpük helvasi” ismiyle beyaz, köpüksü helva yapilir. |
No comments:
Post a Comment