.-I-I-
Bilgi sahibi olmak istediginiz
bitkiyi asagidaki menüden seciniz.
|
| Ihlamur: (Linde / Tilleul /
Linden tree / Linder tree / Tilia / Tilia silvestris / Linden) Haziran-agustos aylari arasinda
beyazimsi-sari renkli, hos kokulu çiçekler açan, yüksek boylu agaçtir.
Genellikle ormanlarda tabiî olarak bulunursa da, süs agaci olarak park ve
bahçelerde de yetistirilmektedir. Yapraklari sapli, ucu sivri, kenarlari
disli, taban kisimlari kalp biçiminde, üst yüzü yesil, alt yüzü beyazimsi
yesil ve tüylüdür. Çiçekler, en az üçü bir arada olmak üzere sarkik durumlar
teskil eder. Çiçek örtüsü kayik seklinde, sarimsi-yesil renktedir. Meyveleri
küre sekilli ve tek tohumludur.Ihlamur agaci filizden iyi büyür. Azami bir
sene yasar. Ihlamurun, kis ihlamuru (T. cordata), yaz ihlamuru (T. platyphyllos), kirmizi ihlamur (T. rubra) ve gümüsî ihlamur (T. tomentosa) gibi türleri bulunmaktadir. Türkiye’de yetistigi yerler: Marmara ve Karadeniz bölgesi. Kullanildigi yerler: Güzel kokulu çiçeklerinden dolayi ve bir gölge agaci olarak yetistirilir. Ihlamur çiçegi yatistirici, idrar verici, gögüs yumusatici ve balgam söktürücü olarak çay halinde kullanilir.Ihlamur çiçegi banyosunun da yatistirici bir özelligi vardir. Balla karistirilip içilirse mide ülserine faydalidir. Kan dolasimini düzenler. |
| Isirgan: (Brennessel / Ortie
/ Nettle / Urtica membranacca / Urtica urenus / Urtica diocia) Mayis-agustos aylari arasinda çiçek
açan, 20-100 cm boyunda, virânelik, yol kenarlari ve duvar diplerinde bulunan
bir senelik tek evcikli otsu bir bitkidir.Gövdeleri dik, 4 kösemsi, basit
veya tabandan îtibâren dallanmistir. Üzerinde yakici tüyleri
bulunur.Yapraklar sapli, oval sekilli ve disli kenarli, üst tarafi koyu yesil
renkli ve parlak olup, yakici tüylerle kaplidir. Erkek ve disi çiçekler bir
arada olmak üzere yapraklarin koltugunda uzunca sapli küçük durumlar teskil
ederler.Çiçek örtüsü 4 parçalidir.Meyveleri esmer renkte ve
findiksidir.Tohum, yag ihtiva eden bir besi dokuya sahiptir. Türkiye’de yetistigi yerler: Hemen hemen bütün Anadolu. Kullanildigi yerler:Tâze ve güneste kurutulmus dallari kullanilir.Yapraklarinda formik asit ve nitratlar bulunmaktadir. Bu bitkinin yakici tüylerinde formik asit bulundugu birçok yerlerde kayitli ise de tüylerin tasidigi usarede asetilkolin ve histamin vardir. Eskiden romatizma ve siyatikte kullanilirdi. Yapraklarindan hazirlanan infüzyon saç dökülmesine karsi tatbik edilir. Köklerinden sari renkli boya elde edilmektedir. Ayrica, aybasi kanamalarini düzenler, balgam söktürür. Burun kanamasini keser. Haricen tatbik edilirse, çibanlarda faydali oldugu bilinmektedir. |
| Ispanak: (Spinat / Spinach /
Spinacia oleracea) Kis
sebzesi olarak yetistirilen, iki evcikli, kazik köklü, otsu bir bitkidir.
Mutedil, serin rutubetli havalardan hoslanir. -5 dereceden sonra zarar
görmeye baslar. Kurak ve sicaklik ise yapraklarini sertlestirip tohuma
kalkmasini tesvik eder. Bu sebeble ziraati sonbahar ile ilkbahar arasinda
yapilir. Bir sap üzerinde salkim durumunda sarimsi renkte çiçekler açar.
Çiçeklerin taç yapraklari yoktur. Erkek ve disi çiçekler ayri ayri bitkilerde
bulunur. Sâyet ispanak zamaninda toplanmazsa tohuma kaçar ve kartlasir.
Memleketimizde sonbaharda ekimi yapilir. Iki-üç ay içerisinde ürün alinir.
Kumlu-killi ve gübreli topraklarda iyi ürün alinabilir. Dikenli ve dikensiz
tohumlu iki çesidi vardir. Dikenli ispanak: Tohumlari köseli ve dikenli, yapraklari yirtmaçli, uçlari ise mizrak gibidir. Kisa dayanikli (-8, -10 dereceye dayanir), lezzetlidir. Dikensiz ispanak: Tohumlari dikensiz, yuvarlakça, yapraklari genis ve yirtmaçsiz ince naziktir. En fazla ekilen bu çesittir. Türkiye’de yetistigi yerler: Sebze olarak heryerde yetistirilir. Anavatani Kafkasya ve Afganistan’dir. Kullanildigi yerler: Içinde A,B,C,D vitaminleri vardir. Proteince de zengindir. Daha çok sebze olarak, pisirilerek veya salata hâlinde yenilir. C vitamini ve demirce zengin bir kis sebzesidir. Vücudun dayanikliligini artirir. Agiz, bogaz ve gögüs hastaliklarinda faydalidir. Hamilelerde özellikle tavsiye edilir. Kansizligi giderir ve ruhi çöküntüyü azaltir. |
| Itir:
(Çobanignesi
/ Turnagagasi / Pelargonium odoratissimum / Geranium) Sardunyagillerden, yapraklari
güzel kokulu, çiçekleri türlü renklerde bir süs bitkisidir. Kumlu topraklarda
yetisir. Yesil kisimlari tüylü ve oyalidir. Çogunun çiçekleri pembe veya
beyaz renktedir. Losyon yapiminda kullanilir. Kullanildigi yerler: Cildi güzellestirir. Ishali keser. Bogaz agrilarini giderir. Mide ve barsak gazlarini söktürür. |
| Igde: (Ölweide / Olivier / Sauvage / Oleaster / Elaeagnus /)
Kisin yapraklarini
döken veya dâimâ yesil kalan, çali veya agaç hâlinde olan, çok dallanmis,
dikenli veya dikensiz odunsu bitkilerin meyvesine denir. Agacinin, sürgünleri
çogunlukla dikenlidir. Tomurcuklari küçük, kisa saplidir. Yapraklar dar,
serit hâlinde ve tam kenarlidir. Yapraklar ve sürgünler gümüsî renkli
tüylerle örtülmüstür. Haziranda açan çiçekler kisa salkimlar halinde
sürgünlerin asagi kisminda kümeler hâlinde yer alir. Çiçeklerin dis tarafi
gümüsî beyaz, iç tarafi sari renkte olup, çok hos kokuludur. Igdenin vatani
Akdeniz bölgesidir. Kus igdesi adi verilen Eleognus angustifolia, Anadolu’nun
hemen hemen her tarafinda yetisir. Bag ve bahçe kenarlarinda çit bitkisi
olarak da kullanilir. 7-8 m boylanabilir ve baygin kokuludur. Bu türün
meyvesi makbul olmayip, kültüre alinmis olan çesidine, E. angustifolia
varyete orientalis denir. Kullanildigi yerler: Anadolu’da bag ve bahçelerde tatli meyvelerinden dolayi meyve agaci olarak yetistirilmektedir. Meyveleri zeytin meyvesi büyüklügünde ve sarimsi-kahve renginde olup yenilebilir. Bagirsak bozukluklarini ve agiz pasini gidermek için kullanilir. |
| Incirçiçegi: (Mayisçani / Müge /
Convallaria majalis / Muguet) Zambakgillerden,
ok biçimindeki yapraklari arasinda, ince bir sap üzerinde küçük çan biçiminde
beyaz çiçekler açan bir süs bitkisidir. Boyu 20 cm kadardir. Çiçekleri beyaz
ve üzüm salkimi seklindedir. Yemisleri küçük ve kirmizidir. Kokusu çok
güzeldir. Kullanildigi yerler: Hekimlikte kalp çarpintilari için kullanilir. Ev ilaçlarinda kesinlikle kullanilmaz. |
| Incir: (Feigenbaum /
Figuier / Fig tree / Yemis / Ficus caria / Figue) Mart-nisan aylarinda çiçek açan,
1,5-6 m yüksekliginde, süt tasiyan iki evcikli bir agaçtir. Yabanî olarak
bulunursa da, daha çok yetistirilir. Yemis olarak da bilinir. Erkek bitkiler
Ficus carica varyete caprificus (baba incir), disi bitkiler Ficus carica
varyete domestica (yenen incir) ismini alirlar. Çiçekler, çukurlasarak armut
biçimini almis ve etlenmis olan çiçek tablasinin iç çeperinde toplu bir hâlde
çiçek durumlarini teskil ederler. Baba incirin çiçek durumunda çiçek
tablasinin agiza yakin kisimda erkek çiçekler, daha asagi kisimlarinda ise
mazi çiçegi denilen verimsiz disi çiçekler bulunmaktadir. Yenilmekte olan
incirin tozlasmasi mazi böcekleri (Blastophaga grossorum) tarafindan
yapilmaktadir. Böcekler yumurtalarini mazi çiçeklerinin yumurtaliklarina
birakirlar. Genç böcekler çiçek tablasini terk ederken, çiçek tablasinin agiz
kismina yakin bulunan olgun erkek organ basçiklarina süründüklerinden,
üzerlerindeki çiçek tozlari ile gitmis olduklari disi bir bitkinin disi
çiçegini dölleyebilirler. Olgunlasma esnâsinda çiçek tablasinin çeperiyle,
çiçegin taç yapraklari etlenip tatlilasarak incir denen yalanci meyve hâsil
ederler. Asil meyveler esmer renkli olan sert çekirdegimsi kisimlardir.
Yurdumuzda incir en çok Izmir-Aydin yöresinde yetistirilmektedir. En meshur
ve en lezzetli incir de Izmir inciridir. Izmir incirinin disinda seker
inciri, mor incir, Sultan Selim inciri, yediveren inciri, kavak inciri ve
patlican inciri gibi çesitleri de vardir. Sultan Selim ve kavak inciri
Istanbul ve çevresinde yetistirilen mor renkli ve tatli bir incirdir. Incirin
kurutulmusu da çok degerli olup, iyi bir besin kaynagidir. Kuru incirlerin de
ince kabuklu ve çok tatli olan “sari lop” ve kalin kabuklu hafif yesilimsi
“gök lop” gibi çesitleri vardir. Türkiye’de yetistigi yerler: Ege veAkdeniz bölgesi. Kullanildigi yerler: Incir meyvelerinde seker, organik asitler, sâbit yag ve vitaminler (A,B,C) vardir. Meyveleri gerek yas olarak gerek kuru olarak yenmektedir. Kuru meyveler balgam söktürücü olarak, yumusatici olarak kullanilir. Halk arasinda sütle kaynatilan incir ses kisikligina karsi kullanilir. Incir, kalbe ferahlik verir. Kuluncu ve sindirim organi sancilarini giderir. Ayrica, yas dallari kirildiginda akan sütümsü beyaz sivi, nasir ve sigillere sürülürse tedavi eder. |
| Itüzümü: (Köpeküzümü /
Yandiran / Solanum nigrum / Black nightshade / Morelle noire) Patlicangillerden, ormanlarda
yetisen bir bitkidir. Çiçekleri beyaz, meyveleri parlak beyazdir. Meyvesi,
yapraklari ve çiçekleri kullanilir. Bir
uzman tavsiyesi olmadan, ev ilaçlarinda kullanilmamasi gerekir. Tibbi tedavide sik kullanilan ve
fazla alindigi zaman öldürücü bir zehir olan atropin maddesi içerir. Kullanildigi yerler: Romatizmal ve mafsal agrilarini keser. Aybasi düzensizligini ve rahim hastaliklarini giderir. |
| Izlandalikeni: (Izlanda yosunu /
Lichen d'Islande / Lichen Islandicus) Parmeliaceae
adi verilen bir çesit yosundur. Daglarda ve ormanlardaki kayalarin üzerinde
bulunur. Zeytinyesili renginde, dantel gibi tirtili parçalar halindedir. Yaz
aylarinda toplanip kurutulur.
Müsilajli ilaç yapiminda kullanilir. Terkibinde "Lichenin"
"Dekstrolikenin" ve "Cetrarin" vardir. Kullanildigi yerler: Gögsü yumusatir, öksürügü keser. Barsak bozukluklarini giderir. |
No comments:
Post a Comment