.-L-
Bilgi sahibi olmak istediginiz
bitkiyi asagidaki menüden seciniz.
|
| Labada: (Gartenampfer
/ Patience / Patience dock / Rumex patientia ) Haziran-eylül aylari arasinda,
yesilimtrak renkli küçük çiçekler açan, 50 cm-1,5 m boylarinda çok yillik otsu
bir bitki. Daha çok çayirlik yerlerde, harâbelerde, yol kenarlarinda, meskûn
daglik bölgelerde yayilis gösterirler. Gövdeleri dik, silindirik kirmizimsi,
kökler kalin ve sarimsi renklidir. Yapraklari büyük, sapli ve sapin tabani
oluk gibi çukurlasmistir. Çiçekler, gövdenin ucunda toplanmislardir. Çiçek
organlari 6 parçalidir. Meyveleri kanatlidir. Türkiye’de yetistigi yerler: Bütün Anadolu. Kullanildigi yerler: Bitkinin kökleri ve saplari kullanilir. Kökler temizlenip, kalin dilimlere bölünür ve kurutularak saklanir. Labada köklerinde nisasta, seker, yag ve reçine vardir. Ayrica C vitamini ihtiva eder. Hâricen, bazi deri hastaliklarina karsi, haslama olarak kullanilir. Çayi da istah açici, kuvvet verici ve müshil olarak kullanilabilir. Körpe yapraklari da yiyecek olarak kullanilir. Bu bitkinin Anadolu’da bulunan diger türleri pazi, kuzukulagi gibi çesitli isimler altinda bilinir ve istifade edilir. |
| Lahana: (Kopfkohl / Chou /
Cabbage / Brassica oleracea / Chou commun) Sari veya beyaz çiçekli, yillik, iki yillik ve çok
yillik, çogu Akdeniz çevresi memleketlerinde yetisen ve yetistirilen bir kis
sebzesi. Mutedil-serin, sisli, yagisli, rutubetli iklimleri sever. Fazla
sicak ve kuraklik, lahananin göbek baglamasini güçlestirir, yapraklari
sertlestirir. Killi, derin, serin ve kuvvetli toprak ister. Azotlu gübrelere
ihtiyâci fazladir. Kolay göbek baglamasi kisa daha iyi dayanabilmesi, kendine
has tadi olmasi için, fazla miktarda potas’a ihtiyaç duyar. Lahana, çogu
Avrupa ülkelerinde yaygin olarak yetistirilir. Eskiden beri, kisin sebze
olarak yenilir. Kis soguklarina oldukça iyi dayanabilen bir bitkidir. Lahana cinslerini söyle siralayabiliriz: 1. Kelle (bas) lahana: 2-6 kg agirligi olan, en çok yetistirilen bir çesittir. 2. Kantar lahana: Orta, Güney ve Güneydogu Anadolu’nun bâzi yerlerinde ekilir. Tânesi 15-30 kg gelebilir. 3. Brüksel lahanasi: Uzun gövdesine siralanmis olan yapraklarinin diplerinde bir findik veya ceviz büyüklügünde göbek baglamis yumrulardan istifade edilir. 4. Kara lahana: Karadeniz sahilinde pek fazla yetistirilir. Göbek baglamaz, körpe yapraklari çok lezzetli, baharli, istah açici, sifâlidir. 5. Kirmizi lahana: Yapraklari kirmizi renktedir. Fazla iri olmaz. Siki göbek baglar. 6. Karnabahar: Lahananin bir çesidi sayilabilir. Lahananin yapraklarindan, karnabaharlarin çiçeklerinden faydalanilir. Karnabahar daha lezzetli, besince daha kuvvetlidir. Türkiye’de yetistigi yerler: Yabânî olarak Akdeniz bölgesidir. Kültürü her yerde genis çapta yapilmaktadir. Kullanildigi yerler: Lahananin çesitli tipleri pisirilerek yenildigi gibi pisirilmeden salata yerine yahut tursusu yapilarak yenir. Kalori bakimindan pek zengin olmamakla beraber, vitamince zengindir. A,B,C vitaminleri bol bulunur. Lahana tohumlari kurt düsürücü ve idrar söktürücü olarak kullanilir. Tohumlarindan kolzayagi elde edilir. Ayrica, haslanarak yenilirse mide ve barsak yaralarini yumusatir. Vücudu hastaliklara ve özellikle kansere karsi korur. Ses kisikligini giderir. Guatr olanlar yememelidir. |
| Lavanta: (Lavendel / Lavande
/ Lavender / Lavandula ) Haziran-agustos
aylari arasinda mâvi veya mor renkli çiçekler açan, 20-60 cm boylarinda,
aromatik kokulu, çok yillik, otsu veya çalimsi bitkiler. Daha çok deniz
ikliminin bulundugu bati bölgelerimizde yaygin olan lavantanin, Türkiye’de
yetisen iki türü vardir. Bunlar, Lavandula stoechas ve L. angustifolia’dir.
Ayrica daha ziyâde kültürü yapilan, Ingiliz lavanta çiçegi (L. spica) olarak
bilinen türü de bulunur. Ingiliz lavanta çiçegi (L. spica): Haziran-agustos aylari arasinda mâvi renkli çiçekler açan, 20-50 cm boylarinda çok yillik otsu bir bitki. Gövdeleri dik ve odunludur. Dallar, yalniz alt kisimlarinda yaprak tasir. Yapraklar kisa sapli, dar ve uzunca, tüylü, beyazimsi-grimsi-yesil renklerdedir. Çiçekler dallarin ucunda, uzun saplar üzerinde toplanmisladir. Çiçekler küçük ve çok kisa saplidir. Çanak ve taç yapraklari tüp seklindedir. Meyveleri parlak siyah renklidir. Türkiye’de yetistigi yerler: Kuzeybati-bati ve güneybati Anadolu. Kullanildigi yerler: Çiçekleri kullanilir. Çiçekleri açmadan toplanir ve su buhari ile distile edilerek, hemen uçucu yag elde edilir. Uçucu yaginda organik asitler, pinen, kâfur, camphen vs. gibi maddeler bulunur. Lavanta çiçegi, kuvvet verici, idrar söktürücü ve romatizmaya karsi çay hâlinde kullanilir. Çok iyi bir koku vericidir. Hâricen yatistirici olarak da kullanilir. Parfümeri sanâyiinde kullanilan önemli bir bitkidir. Lavanta çiçeginin bir türü olan Lavandula stoechas, Karabas olarak bilinir. |
| Limon:
(Zitronenbaum
/ Limonier citronnier / Lemon tree / Lemon / Citron) Mart-ekim aylari arasinda beyazimsi-pembe
renkli, güzel kokulu çiçekler açan, 3-5 m boylarinda, kisin yapraklarini
dökmeyen küçük boylu agaçlar. Vatani Çin olup, Akdeniz bölgesinde genis çapta
yetistirilir. Onuncu asirda Araplar tarafindan Avrupa’ya getirilmistir.
Yapraklari oval, tüysüz, parlak yesil renklidir. Çiçeklerin taç ve çanak
yapraklari beser parçalidir. Meyveleri oval sekilli, açik sari renkli, üzeri
parlak ve kabarcikli, özel salgi cepleri olup, asitli bir özsuyu vardir.
Tohumlari oval sekilli, sarimsi renkli ve aci lezzetlidir. Türkiye’de yetistigi yerler: Akdeniz bölgesi ve Dogu Karadeniz. Kullanildigi yerler: Limonun meyve kabugu, limon esansi ve usaresi kullanilir. Limon kabugunda uçucu yag, hesperidin aci madde ve tanenli maddeler vardir. Kabugun içindeki beyaz kisma albeda adi verilir. Bundan petkin elde edilir. Istah açici ve sindirim kolaylastirici olarak kullanilir. Tâze meyve kabuklarini sikmak sûretiyle limon esansi elde edilir. 1500-3000 limondan 1 kg kadar esans elde edilir. Yesil olanlar sari ve olgun olanlarindan daha fazla esans verir. Bilesiminde uçucu yag vardir. Limonata yapiminda, besin endüstrisinde, pasta ve sekercilikte, parfümeri ve sabun yapiminda koku ve lezzet vermek üzere bazi preparatlarin bilesimine girer. Limonun pulpa kismi (iç kismi) sekerler, vitamin C ve sitrik asitler ihtivâ etmektedir. Limon suyu, atesi ve tansiyonu düsürür. Kani temizler. Susuzlugu giderir. Damar sertligi ve romatizmada faydalidir. Cildi güzellestirir. Disleri beyazlatir ve disetlerini kuvvetlendirir. Bogaz ve bademcik iltihaplarini giderir. Bas ve vücut agrilarini keser. |
No comments:
Post a Comment