.-O-Ö-
Bilgi sahibi olmak istediginiz
bitkiyi asagidaki menüden seciniz.
|
| Okaliptüs: (Eucalyptusbaum / Heberbaum /
Eucalyptus / Ökaliptüs
/ Sitma
agaci) Haziran-temmuz
aylari arasinda, mor renkli çiçekler açan büyük agaçlardir. Yaprak sekli
bitkinin yasina göre degisir. Gençlerde sapsiz, oval, açik yesil; yaslilarda
ise uzunca sapli, orak seklinde, derimsi ve koyu yesildir. Çiçekler morumsu
kirmizi renkte olup, her bir yapragin koltugunda birkaçi bir arada bulunur.
Meyve küçük ve çok miktarda tohum tasiyan oval sekilli bir kapsüldür. Ana
vatani Avustralya olan bu agaç, halk arasinda sitma ve kinin agaci olarak da
taninmaktadir. Anadolu’ya ilk defâ, Mugla vilâyetinin Fethiye kazâsinda Dalaman’da bir çiftlik kuran Misir Hidivi Abbas Hilmi Pasa tarafindan, süs agaci olarak sokulmustur. Diger taraftan Mersin-Adana demiryolu ugragindaki istasyonlarda 1886 yilinda Fransizlar tarafindan istasyon agaci olarak kullanilmistir. 1830’a dogru Avustralya’dan Italya’ya getirilen çesitli cins ökaliptüslerin kis olmasi dolayisiyla çogunlugu kurudugundan bu agacin yumusak iklimde yasamadigi kanaatine varildi. 1852’de Cezayir’de tekrar denendi. Daha sonra da Kuzey Afrika ve Güney Avrupa’da denenerek sicak mintikalarda yetisecegi anlasilmistir. 1893’te, Osmanli Devleti idâresinde bulunan Suriye’de M.H. Morel, Beyrut’taki mâlikânesinde çok miktarda ökaliptus yetistirmis ve bu mâlikânesine Lâtince olarak “Villâ Eucalypta (Ökaliptüs Köskü) adini vermistir. Çok miktarda ökaliptus bugün Afrika, Avrupa, Asya sicak iklimlerinde yetistirilerek, iktisâdî, sihhî maksatlarla dünyânin her kitasinda üretilmekte ve gün geçtikçe de ragbet bulmaktadir. Ökaliptus agaçlari, çok yüksek olan kâbiliyeti, fazla miktarda toprak suyunu alip havaya vermesi sâyesinde bataklik yerlerin kurutulmasinda insanliga olan hizmetlerinin taninmasini müteakip, yalniz Avustralya’da olan gelisme alani kisa bir zamanda çok genislemistir. Bir ökaliptus agacinin yilda ortalama 250 ton suyu alip havaya verdigi tecrübelerle anlasilmistir. 1938’den beri, yurdumuzun güney batakliklarinda da yetistirilmesine büyük önem verildi ve kisa zamanda çok ümit verici neticeler alindi. Tarsus’un Karabucak batakliginin kurutulmasiyla bölgede, sitma hastaliginin yayilmasinda önemli rol oynayan sivrisinegin nesli kesildi. Çesitleri: Yüzden fazla çesidi olmakla birlikte, taninmis ve önemli çesitlerinden bâzilari sunlardir: 1. Eucalyptus alpina 2. Eucalyptus amplifolia 3. Eucalyptus amgydalina 4. Eucalyptus andreana 5. Eucalyptus calophylla 6. Eucalyptus citriodora 7. Eucalyptus cocciféra 8. Eucalyptus cordata 9. Eucalyptus cornuta 10. Eucalyptus cosmophylla 11. Eucalyptus diversicolor (Collossea) 12. Eucalyptus globulus 13. Eucalyptus gomphocephala 14. Eucalyptus leucoxilon 15. Eucalyptus robusta 16. Eucalyptus rostrata 17. Eucalyptus viminali 18. Eucalyptus longifolia. Dünyânin birçok yerinde, bilhassa Brezilya’da, Kuzey Afrika veGüney Avrupa’da, Dogu ve Bati Asya’da bir zaman sitma saçarak insanlari ölüme sürükleyen korkunç batakliklar, bugün ökaliptus agacinin gölgesinde saglik ve varlik kaynagi olmustur. Ökaliptuslar, batakligi kurutarak etrafini da tarima elverisli hâle getirmektedir. Ökaliptus ormanlari, hava tesirlerini yumusatarak büyük rüzgârlara mâni olurlar, bitkilere zararli olan toz ve dumanlari tutarlar, firtina ve dolu zararlarini kismen önlerler. Üç yasindan büyük olan ormanlardaki çayir ve ot miktari da büyük ölçüde oldugundan, hayvanlarda verimi arttirmaktadir. Ayrica aricilikta da büyük faydalari görülmüstür. Ilk yillarda, aralarina misir ekilerek degerlendirilebilir. Yurdun güneyinde kurulan ökaliptus ormanlarindan, büyük ölçüde yakacak temin edilmektedir. Kullanildigi yerler: Tâze yapraklarinin su buhari ile distillenmesi sûretiyle elde edilen ökaliptus, muhtelif cila, kafuru, çam sakizi ve zamk, yine bir nevi vernik olan kokulu reçine îmâlinde kullanilmaktadir. Halk hekimliginde, özellikle solunum yolu hastaliklarinda tercih edilir. Öksürügü keser, bogaz ve burun iltihaplarini giderir. Idrar yollarini temizler. Hâricen deri üzerine sürülmek sûretiyle antiseptik olarak da kullanilir. Ökaliptus yapraklari dogrudan dogruya kaynatilarak kullanildigi gibi, yaginin tipta da pekçok faydalari vardir. Ilâç olarak veya kaynatma ile bugu, koku hâlinde de kullanilir. Yapraklar nefes darligi, kabiz, balgam söktürücü olarak, hasere sokmalarina, her nevî ateslenmeye, nezle, nevralji, bronsit, romatizma, seker, üremi gibi hastaliklarda, yag veya eksitilerek sirke, toz sabun, pudra ve mâcun seklinde kullanilir. Ayrica ökaliptus kabuklarindan, kino reçinesi adi verilen ve içinde bol miktarda tanen bulunan bir madde, kuru damitim yoluyla elde edilmektedir. Yine ökaliptus odununun kuru damitimiyla elde edilen diger ürünler; 100 kilo odundan; 25-27 kilo kömür, 7 kilo asit asetik, 2 kilo alkol metilen, 3 kilo katran elde edilebilir. |
| Oltu otu: (Pyrethrum /
Pyrèthre / Pyrethrum / Pyrethrum roseum / Chrysanthemum coccineum / Pireotu /
Tanacetum coccineum) Nisan-haziran
aylari arasinda pembemsi renkte çiçekler açan, 20-70 cm boylarinda çok
yillik, tüylü ve otsu bir bitki. Dilsi çiçekler 20-30 kadar olup pembe
renklidir. Kuvvetli kokuludur. Türkiye’de yetistigi yerler: Kuzeydogu Anadolu. Kullanildigi yerler: Çiçek durumundayken toplanir, kurutulur ve toz edilir. Içerisinde uçucu yag ve böcek öldürücü bilesikler (piretrin) bulunur. Böcek öldürücü olarak kullanilir. Pireotu ya da toz hali oltu tozu olarak da bilinir. |
| Öd agaci: (Aloe / Aloès /
Aloe / Aquilaria agollocha / Eagle wood / Calambac) Kurak bölgelerde yetisen, çok
yillik, yapraklari dikenli, bal özkulu (sukulent) bitkiler. Öd agaci, sari
sabir olarak da bilinir. Daha çok Afrika, Suriye, Arabistan ve Güney
Avrupa’da yayilis gösterir. Buna karsilik iliman bölgelerde, park ve
bahçelerde süs bitkisi olarak yetistirilir. Memleketimizin Güneybati
kesiminde de Romalilar döneminde kültürden kalmis, yabanilesmis A. vera türü
yetismektedir. Bitkinin yapraklari birer rozet görünümünde, topraktan yayvan
bir sekille çikarak yukari dogru bükülürler. Çiçek durumu dik ve sik bir
salkimdir. Çiçekleri sari veya kirmizidir. Türkiye’de yetistigi yerler: Güneybati Anadolu (Demre). Kullanildigi yerler: Bitkinin yapraklarindan çikarilan usare (özsu) nin, güneste veya isitilarak yogunlastirilmasiyla elde edilen bakiye, siyah parlak kütleler hâlinde kalir. Bu madde sari sabir adini alir. Antrasen türevleri tasir. Kalin barsaga etkili bir müshildir. Öd agaci sivisi, pigment ve haserat ilâçlari yapiminda kullanilir. Sari sabir, bali bozar. Memleketimizde süs bitkisi olarak çok yetistirilmektedir. Ayrica agacin odunu ve kabugu yakilinca hos bir koku verir. Tütsü olarak kullanilir. |
| Öküzgözü:
(Dagkestanesi
/ arnica / Arnique) Bilesikgiller
familyasindan, çayir ve ormanlarda yetisen, papatyayi andiran çok yillik bir
bitkidir. Kömeçleri turuncu ve saridir. Çiçekleri kullanilir. Kullanildigi yerler: Kusturucudur. Sinir sistemini çok siddetli sekilde uyarir. Haricen kullanildigi takdirde romatizma agrilarini dindirir. Yaralari iyilestirir. Fazla kullanilmamalidir. |
No comments:
Post a Comment